Bi bertsio emateak ez du egia osatzen

Faxistek 1936ko gerran gauzatutako krimenek zigortu barik jarraitzen dute. Horretarako, populazio zibilaren aurkako bonbardaketak propaganda faxistaren ikur bihurtu zituzten. Gorriek Irun, Eibar, Durango eta Gernika erre zutela zabaldu gura izan zuten. 

Errepublikari eraso egin zioten militarrek bonbardaketen erantzukizuna zuritu gura izan dute, Molaren izena garbitzea zuten helburu. Dena den, Molak aginduko zukeen erasoaldiaren berri iragarri zuen:

Molak bere idazkariari Gernika suntsitzeko asmoa idatziz azaldu zion. Iñaki Egaña historialariak koaderno horren gordelekua jakitera eman berri du.

Bitartean, 75 urtean, faxisten bertsio faltsua indarrez ezarri zuten. Sasoiko egunkariek Gernika bonbardatu zuten hegazkin alemaniarrak identifikatu zituzten.

                                                  Iturria: Eguna, 1937/04/27 (Hemeroketa)

Hala ere, herritarren gogoari eusteko, Egunak Gernikako bonbardaketa Durangokoa baino arinago landu zuen. Esaterako, Gernikari buruz informatzeko ez zuen hildakoen argazkirik atera.

Gernika 1937ko apirilaren 26an bonbardatu eta hiru ordura, The Times egunkariko George L. Steer kazetariak gertatutakoaren berri eman zuen:

                                                                            Iturria: Pierre Tristam

Nazioarteak euskaldunon giza eskubideak defenda zitzan, gerra korrespontsalek Gernikaren berri eman behar zutela ulertu zuen Agirre lehendakariak. Horregatik, 1937ko apirilaren 29an, Estepan Urkiaga Lauaxeta birrindutako hirira abiatu zen, Frantziako Le Petite Gironde egunkariko Georges Berniard kazetariarekin. Bertan, Jaime del Burgo nafarrak gidatutako Begoñako tertzioko karlistek biak atxilotu zituzten. Orduan, bizitza salbatzeko, Berniardek idatzitako paperak jan zituen eta ateratako argazkien negatiboak argiarekin suntsitu zituen. Era berean, faxistek frantziar kazetaria propaganda helburuetarako baliatu zuten: Steer-ren lekukotasunari jarraituz, The Times eta The New York Times egunkariek zabaldutako naziek bonbardatutako hiriaren bertsioa ezeztatzeko, hain zuzen.

Le Petite Gironde egunkariko eta Frantziako Havas albiste-agentziako arduradunek Berniarden bizitza arriskuan ez ipintzea adostu zuten. Gainera, faxistek hartutako herrietatik bidalitako informazioak zentsura pasatu behar zuen. Horrenbestez, gorriek Gernika erre zutela nazioartera zabaldu zuen Havas albiste-agentziak (gaur egungo AFP-k). Bertsio ofizial faltsu hori zabaltzeko faxisten hitzarmenak ikertu zituen Herbert Southworth-ek Guernica, Guernica! A Study of Journalism, Diplomacy, Propaganda, and History liburuan.

Horrenbestez, Gernikako herritarren aurkako erasoaren egiletzaren zalantza zabaldu zuten faxistek. Ordutik aurrera, bonbardaketaren berri emateko, hedabideek "bi bertsiodun albistea" zabaldu zuten: egia ukatzen duen informazio-eredua, alegia. Adibidez, Ipar Euskal Herriko Eskualduna astekariak bien bertsioak jaso zituen: Jaurlaritzarena eta faxistena, baina euskaraz elkar ulertzen zutenen lekukotasunari sinesgarritasun handiagoa eman zion. Hala ere, Havas agentziako azken orduko informazioa (letra larriz idatzita) argitaratu zuen.

                                               Iturria: Eskualduna, 1937/05/07 (Hemeroketa)

Informazio nahaste horrek faxisten krimenak zigortu barik uzteko balio izan zuen. Propagandak inpunitatea eman zien. Horrela, 1937ko ekainaren 25ean, faxistek Lauaxeta (kazetaria eta olerkaria) fusilatu zuten:

"Goiz eder onetan erail bear nabe
txindor baten txintak gozotan naukela?
El naiten leyora begiok intz gabe.
Gorbei barna yatort kañoi-ots itzela:
or egazkin-egak odei-lapur doaz.
Guda-gotzon baltzak odolez dakustaz,
euren oin aurrean beredin gudari.
Gaste argi orreik, eutsi lur amari!
Bera baizen onik eztauko ludiak."
   (Azken oyua, 1937, Gasteizko espetxean)

Lurperatutako oroimenaren bila

Oroimena ez dago gure esku. Estatu-kolpe faxistak eragindakoarengatik justizia eskatzea, ordea, guri dagokigu. Horretarako, baina, gertatutakoa ezagutu behar izan dugu. Martxoak 31 rock taldeari esker, 1937/03/31 egunari oroimenaren jaioteguna ipini genion.

Atzera begira, Italiako armada faxistak Durango bonbardatu eta hurrengo egunean honakoa zen Egunaren lehen albisteko titulua:

                                                              (Iturria: Euskal Prentsaren Lanak / Hemeroketa)

Guztira, herri erakundeek populazio zibilaren aurkako bonbardaketengatik justizia eskatzeko 75 urte behar izan ditugu. 

                                                                                           (Iturria: Anboto)

Orain, bonbardaketaren jomuga gaitzestea falta da. Gerrak ez dira alferrik, helburuak lortzeko bidea baizik. 

                                                                 (Iturria: Espainiako Liburutegi Nazionala)

Hortaz, apirilaren 28an Montejurra tertzioko karlistek Durango indarrez hartu zutela 75. urteurrena izango da. Egun hori 1975etik hona ez da ospatu, baina gogoratu ere ez. Are gehiago, faxistek durangarrei eragindakoarengatik ere ez da inoiz justiziarik eskatu: atxiloketak, fusilamenduak eta desagerpenak. Egundo ehundaka lagunek desagertuta jarraitzen dute. Faxistek Durangon zabaldu zuten izua ezin dezakegu oraindik neurtu:

"Durango, 6 de junio de 1937:

Llegué aquí de noche. Mi esposa y la hermana del moribundo estaban aguardándome. Me acompañaron al Hospital de urgencia, mejor dicho, yo las acompañé. Casi fuimos a tientas; no se veía nada. En una calle, dos soldados [carlistas] se lanzaron sobre ellas como lobos. Pero al verme [vestido de uniforme] se contuvieron y siguieron su camino sin tocarlas."

                                               (Iturria: Jose Artetxe, El abrazo de los muertos)

Beraz, oroimena gogora ekartzeak lau helburu ditu: egia, justizia, erreparazioa eta berriro gertatuko ez dela ziurtatzeko bermeak. Datorren apirilaren 28a gogoratzean, Otxandio, Bilbo, Elorrio, Durango, Eibar eta Gernika zertarako bonbardatu zituzten ulertuko dugu. Etorkizuna oraingo itxaropena den neurrian, oroimenak indarrez garaitutako gizartearen duintasunarekin bat egiten du. Historiari justizia zor diogu:

"Aspaldiko neguaren gaur dugun oroimena
lur azpian gorde diren isildutako berbak dira.
Kondenaturik ez izateko, lurperaturik dauden arrazoiak.
Non lurperatuko ete zan egun hartako oroimena.
Hau ta askoz gehiago jazo zen Martxoaren 31 batean:
urteen joan eta etorriak isilarazi ez duen kantua."
                    (Martxoak 31, Aspaldiko negu baten)

Neutraltasuna ez da kazetaritza balioa

Gizarte-eginkizuna gauzatzeko, kazetaritzak independentzia beharrezkoa du. Askatasun horrek bi adiera ditu: "from" (norengandik) eta "for" (norentzat). Alde batetik, kazetaritzak presio politikoetatik eta interesgune ekonomikoetatik indenpendente jardun behar du. Bestetik, askatasun horrek gizarteari onura ekarriko dion informazioa eskaintzeko erabiliko du. Horrenbestez, Contra la neutralidad liburuan, neutraltasuna espreski errefusatzen dituzten kazetarien ereduak (John Reed, Kapuscinsky etab.) bildu berri ditu Pascual Serranok. 

Gainera, neutraltasuna objektibotasunarekin nahastu dute, kazetariek informazioan parterik ez dezaten hartu. Hala ere, bidegabekeriaren aurrean parterik hartzen ez duen neutraltasunak bidegabekeria hori onartzea dakar. Izan ere, objektibotasunak inpartzialtasuna eskatzen du, hau da, indartsuaren edo boteretsuaren interesak ez bereganatzea.

Esaterako, apirilaren hasieran euskarazko hedabideek Espainiako marrazkilari Antonio Mingoteren heriotzaren berri eman zuten. 

                                                                               (Iturria: Berria)

Izan ere, marrazkilari espainiarraren heriotza albiste bihurtzea haren ustezko "nazioarteko sona"-ri egotz dakioke, El Correok jaso bezala. 

Mingoteren ustezko "nazioarteko son" hori Europa Press albiste-agentziak zabaldu zuen:

Hala ere, aipatutako entzute hori ezin da egiaztatu. Lehenengo eta behin, New York Times eta (Erresuma Batuko zein Australiako) Daily Telegraph egunkarien Interneteko bilatzaileek ez dute Mingoteren berririk azaltzen. Bigarrenik, The Times Wednesday egunkaririk ez da existitzen. Azkenik, The Times-eko bilatzaileak Mingoteri buruzko albiste bakarra dakar: Fernández-Armesto historia irakaslearen 2006ko iritzi artikulua da.

Horrenbestez, egiazta ezin daitekeen datua hedatu zuen Europa Pressek... eta, harekin batera, Espainiako 246 hedabidek hitzez hitz zabaldu zuten (gaztelerazko Wikipediak ere bai):

Euskal Herrian jarduten duten hedabideek ere egiaztatu bako datu hori hitzez hitz kopiatu zuten, honakoek: Antena 3 Noticias, Diario de Navarra, Informativos Telecinco, Noticias Cuatro, Noticias de Gipuzkoa, Noticias de Navarra, Público eta Rtve.es. Horra hor, erdarazko hedabideen churnalism edo lardaskazetaritzaren adibide argia.

Beraz, Mingote Espainian bakarrik ezagutzen zuten. Are gehiago, Hego Euskal Herrian populazioaren %0,6k baino ez du Mingoteren egunkaria (Abc) irakurtzen. Dena den, euskaldunok Mingoteren berri sarritan izan dugu: euskarari etengabe eraso egiten zion marrazkilaria zen. 

                                                                                  (Iturria: El disidente)


Horrenbestez, euskarazko hedabideen aseptikotasunak ez zuen Mingoteren jarduna azaldu: ustezko neutraltasunak ez zuen egiaren berri eman.

                                                                                 (Iturria: Eitb.com)
Horregatik, kazetaritzak egiarekiko gizarte-atxikimendua azaldu behar du. Bestela, propaganda hedatzeko euskarritzat hartuko dute.